Praca w nocy bywa obciążająca psychicznie i fizycznie. W jaki sposób regulują ją przepisy prawa?
Chciałbym dowiedzieć się, ile zmian nocnych może mieć pracownik w jednym miesiącu. Dostałem polecenie pracy w innych placówkach firmy i mój grafik uwzględnia same noce, np. pracę od 19:30 do 3:30. Czy zgodne z prawem jest, żebym pracował tak aż 23 dni w miesiącu?Na pytanie odpowiada Tomasz Siemoński, radca prawny z Kancelarii Radcy Prawnego - Tomasz Siemoński.
Praca w nocy ze względu na jej szczególną uciążliwość od dawna podlega ograniczeniom wywodzącym się zarówno z prawa międzynarodowego, jak i europejskiego. Warto jednak wskazać, iż ograniczenia te mają charakter wyłącznie podmiotowy co oznacza, iż jako
dopuszczalne można uznać takie ustalenia, które zobowiązują pracownika do wykonywania obowiązków w porze nocnej nawet przez cały miesiąc.
Zgodnie z art. 1517§ 1 Kodeksu pracy pora nocna obejmuje osiem godzin między godzinami 21 a 7. Szczegółowego określenia godzin początku i końca pory nocnej dokonuje pracodawca, samodzielnie albo w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Przedmiotowe ustalenie powinno zostać wskazane w układzie zbiorowym pracy, regulaminie lub obwieszczeniu. W przypadku, gdy takiego ustalenia nie dokonano, przyjmuje się, iż pora nocna u danego pracodawcy obowiązuje przez cały 10-godzinny okres wskazany w Kodeksie pracy - od godziny 21 do 7. Należy jednak zaznaczyć, iż pracodawca dysponuje swobodą określenia pory nocnej dla określonych działów, a nawet poszczególnych pracowników. Takie określenie nie może mieć jednak charakteru dyskryminującego.
Więcej porad prawnych w naszym serwisie
Z kolei za pracownika pracującego w nocy uznaje się osobę, której rozkład czasu pracy obejmuje
w każdej dobie co najmniej trzy godziny pracy w porze nocnej lub której co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Co prawda, jak wskazuje art. 1517§ 3 k.p. czas pracy pracującego w nocy nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę, jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, niemniej jednak nie dotyczy to pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy i przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Należy jednak pamiętać, iż całkowitym
zakazem objęte jest zatrudnianie w porze nocnej kobiet w ciąży i pracowników młodocianych. Jeżeli chodzi o kobiety w ciąży zakaz ten w sposób jasny został sformułowany w art. 178 § 1 k.p. Ponadto zgodnie z treścią art. 1781 k.p. pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść pracownicę do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej; w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. W tym ostatnim przypadku pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia. Zgodnie z art. 203 § k.p. pracownika młodocianego nie wolno zatrudniać w porze nocnej. Pora nocna dla tej kategorii pracowników obejmuje godziny między 22 a 6, a dla osób które nie ukończyły 16 lat pora nocna rozpoczyna się o godzinie 20.
Co do zasady
zakazane jest również zatrudnianie w porze nocnej osób niepełnosprawnych i pracowników sprawujących opiekę nad dzieckiem do lat czterech. W pierwszym przypadku, zakaz ten może zostać uchylony, jeżeli na wykonywanie takiej pracy wyrazi zgodę lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną. Zgodę taką wydaje się wyłącznie na wniosek osoby niepełnosprawnej. Osoba sprawująca opiekę na dzieckiem do lat czterech może wykonywać pracę w porze nocnej tylko i wyłącznie za jej zgodą, przy czym zgoda ta może być udzielona ogólnie, dotyczyć określonego okresu, a nawet wyrażana incydentalnie (w razie potrzeb) i co warto podkreślić - zawsze może być cofnięta. Jeżeli dziecko ma oboje rodziców z wskazanego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.
Znajdź pracę w Trójmieście
Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje zgodnie z art. 1518 k.p.
dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy, dodatek powyższy może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Na zakończenie warto wskazać, iż pracodawca zobowiązany jest do informowania właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy, niemniej jednak obowiązek ten powstaje dopiero wtedy, gdy stosowny wniosek zostanie złożony przez samego pracownika.
Porady prawnika
Masz wątpliwości dotyczące działań firmy, która cię zatrudnia? Nie wiesz jak postąpić w sporze z pracodawcą, jakie możliwości pozostawia ci prawo pracy? A może po prostu jest temat, który cię nurtuje i chcesz poznać zastosowanie bieżących przepisów? Prześlij swoje pytania mailem: serwispraca@trojmiasto.pl. Na pytania czytelników odpowiadać będą radcy z trójmiejskich kancelarii. Odpowiedzi na wybrane pytania publikowane będą w Serwisie Praca portalu Trojmiasto.pl
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy