Archeologiczne znaleziska na terenie lądowej stacji elektroenergetycznej dla farmy Baltica 2

Podczas badań archeologicznych przeprowadzonych w obrębie działki o numerze 17/130 w miejscowości Kierzkowo, gmina Choczewo, pow. wejherowski odkryto liczne ślady przeszłości. Badania zostały zlecone przez Inwestora: Grupę PGE i Orsted, które wspólnie realizują projekt Baltica-2, w związku z odkryciem na sąsiedniej działce pozostałości wielokulturowego stanowiska archeologicznego, w celu zminimalizowania ryzyka wstrzymania prac budowlanych oraz w trosce o odpowiednie poszanowanie dziedzictwa archeologicznego.

Odkryto obiekty związane z kulturą pomorską

Wcześniej archeolodzy zbadali około 8,7635 hektarów terenu pod budowę stacji elektroenergetycznej. Odkryli głównie obiekty datowane na wczesną epokę żelaza - związane z osadnictwem kultury pomorskiej.

Kultura pomorska ukształtowała się około VII wieku p.n.e., we wczesnej epoce żelaza, na terenie Pomorza Wschodniego, skąd rozprzestrzeniła się dalej na znaczne tereny Polski i trwała do III w p.n.e. Wykształciła się na bazie wcześniejszej kultury łużyckiej, z którą związana jest słynna osada obronna w Biskupinie. Kultura pomorska znana jest przede wszystkim z charakterystycznego obrządku pogrzebowego. Przedstawiciele tej kultury palili zmarłych, a ich szczątki umieszczali w specjalnych naczyniach, zwanych popielnicami bądź urnami twarzowymi. Nazwa wzięła się stąd, że w górnej części były one dekorowane schematycznym przedstawieniem ludzkiej twarzy, która miała symbolizować zmarłego. Następnie popielnice te ustawiano w specjalnych prostokątnych skrzyniach z kamiennych płyt, zwanych grobami skrzynkowymi.

Jamy, paleniska oraz fragmenty naczyń

Na przebadanym obszarze zidentyfikowano ponad 1200 obiektów archeologicznych, w tym jamy, paleniska, piece i obiekty o charakterze mieszkalnym, tzw. półziemianki. Obiekty znalezione na terenie osady, takie jak różnego rodzaju piece, z których część była związana z wytwarzaniem ceramiki, świadczy o tym, że mogła ona być wykorzystywana w celu produkcyjnym. Na miejscu znaleziono także fragmenty urn twarzowych, czyli charakterystycznych dla tej kultury naczyń.

Stanowisko w miejscowości Kierzkowo jest unikatowe na tle odkryć śladów tej kultury na ziemiach polskich. Badania na terenie gminy Choczewo dostarczyły nowych informacji na temat życia codziennego, umiejętności i organizacji społecznej tej społeczności.

Na podstawie rozmieszczenia obiektów możemy wnioskować, że rozplanowanie osady nie było przypadkowe. Widoczne są układy obiektów w formie kolistej, liniowej oraz pewne strefy o intensywnym zagospodarowaniu. Wiele z palenisk i pieców odkryto we wschodniej części stanowiska. Zachodnia zaś cechowała się obecnością jam związanych zapewne z bieżącym funkcjonowaniem - np. pozyskiwaniem gliny, trzymaniem surowca czy zakopywaniem śmieci. Istnieje możliwość, że jeśli w tym miejscu funkcjonowała tak rozległa osada produkcyjna, to w bliskiej odległości znajduje się także osada mieszkalna oraz cmentarzysko.

Do przeprowadzenia badań wykorzystano techniki nieinwazyjne i inwazyjne

Wśród technik nieinwazyjnych zastosowano badania geomagnetyczne i elektrooporowe. Badania geomagnetyczne polegają na pomiarze lokalnych różnic w polu magnetycznym Ziemi, które mogą wskazywać na obecność obiektów archeologicznych pod powierzchnią ziemi, takich jak struktury budowlane czy jamy. Technika ta pozwala na szybkie przeszukiwanie dużych obszarów bez konieczności zakłócania warstw archeologicznych.

Badania elektrooporowe opierają się na pomiarze oporu elektrycznego gruntu. Różne materiały i struktury, takie jak mury, fosy czy jamy, charakteryzują się odmiennym oporem elektrycznym. Poprzez wprowadzenie prądu elektrycznego do gruntu i pomiaru jego rozchodzenia, można uzyskać obraz podziemnych struktur bez ich fizycznego naruszania. Techniki nieinwazyjne stanowią ważne narzędzie wstępnej identyfikacji i planowania dalszych działań badawczych, minimalizując jednocześnie ingerencję w warstwy archeologiczne oraz, co najważniejsze dla projektów szeroko płaszczyznowych, ocenić skalę intensyfikacji obiektów archeologicznych. Naukowcy realizujący te badania wskazywali, że potencjalnie jest to bogate rozległe stanowisko i na podstawie zakłóceń stwierdzili, że dużo obiektów ma związek z wykorzystywaniem ognia - co potwierdziły badania archeologiczne.

Wyniki tych badań wskazały na kilka skupisk anomalii punktowych, które potwierdziły powiązanie z obecnością obiektów archeologicznych. Następnie, na podstawie wyników tych badań, przeprowadzono inwazyjne badania wykopaliskowe, umożliwiające dokładniejszą analizę i dokumentację znalezisk.

Wszystkie odkrycia zostały utrwalone z dużą dokładnością. Przy użyciu nowoczesnych metod cyfrowych sporządzono ich dokumentację fotograficzną i graficzną. Wszystkie obiekty zostały zabezpieczone przez archeologów, aby mogły zostać przekazane do dalszych badań lub być wystawione w muzeach. Obecnie trwają prace nad szczegółowym opracowaniem źródeł archeologicznych. Należy podkreślić, że badania archeologiczne nie wpłynęły na zmianę harmonogramu realizacji inwestycji oraz na zmiany w planowaniu działań budowlanych. Na podstawie decyzji Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przebadany teren przekazano do dalszych prac inwestycyjnych.

Znaleziska o dużej wartości historycznej i znaczeniu dla regionu

Odkrycia na terenie gminy Choczewo mają istotny wpływ na region, ponieważ wskazują na wysoki potencjał archeologiczny Osiek Lęborskich i okolic. Mają również dużą wartość historyczną, gdyż obejmują artefakty i struktury z różnych okresów, począwszy od wczesnej epoki żelaza, przez wczesne i późne średniowiecze, aż po okres nowożytny. Obejmują one fragmenty naczyń glinianych, obiekty nieruchome takie jak jamy, doły posłupowe, paleniska, piece garncarskie oraz inne.

- Choć mogą wydawać się mało spektakularne, to takie znaleziska pozwalają na głębsze zrozumienie przeszłych społeczności, ich kultury, technologii oraz zmian w osadnictwie
i gospodarce na przestrzeni wieków. Znaleziska te mogą także wpłynąć na ochronę dziedzictwa kulturowego i archeologicznego terenu, a także na promocję regionu jako ważnego miejsca z perspektywy historycznej i archeologicznej. Są one dowodem na istnienie jeszcze nieodkrytych, niezniszczonych stanowisk archeologicznych, co ma fundamentalne znaczenie nie tylko dla nauki, ale także dla podejścia do planowania i realizacji projektów inwestycyjnych - powiedziała Marta Bloch-Pogodzińska, kierownik badań z firmy Ideatorium, która prowadziła badania archeologiczne. - Wyniki badań podkreślają, że ochrona dziedzictwa kulturowego powinna być ważnym elementem do uwzględnienia ryzyka w planowanym projekcie, co stanowi cenną wskazówkę dla inwestorów i decydentów, a przeprowadzone badania są wzorowym przykładem dobrych praktyk w tym zakresie - dodała Marta Bloch Pogodzińska.
Znaleziska zgodnie z promesą, która była obowiązkową częścią wniosku składanego do Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, pozostaną w magazynie Stowarzyszenia Nadbałtyckiego Centrum Edukacji Ekologicznej i Ekorozwoju. Są one własnością państwową, więc mogą być w każdej chwili udostępnione zainteresowanym osobom, po uprzednim złożeniu wniosku u konserwatora.