Gaz ziemny jest trzecim po ropie naftowej i węglu najpopularniejszym źródłem energii na świecie. Pokrywa 22 proc. jej światowego zużycia i prognozuje się wzrost tego udziału szczególnie w produkcji energii elektrycznej. Temat zasobów i wydobycia błękitnego paliwa stał się ostatnio w Polsce popularny, co w największym stopniu spowodowane jest zainteresowaniem gazem z łupków. W artykule przedstawione zostaną podstawowe zagadnienia związane z gazem ziemnym
Gaz ziemny to mieszanina gazów z dominującym udziałem metanu (CH4). Skład zależy od miejsca wydobywania, a także od stosowanej technologii. Gaz ziemny wysokometanowy zawiera ok. 98 proc. CH4. W złożach często występuje azot (N2), którego udział w surowcu zaazotowanym może dochodzić do 27 proc. Im niższy udział metanu, tym niższa wartość kaloryczna. Kilka procent zawartości stanowią inne węglowodory (głównie etan, propan, butan) i siarkowodór (H2S), którego obecność jest bardzo niepożądana, bo ma destrukcyjny wpływ na infrastrukturę przesyłową. Gaz ziemny podobnie jak ropa naftowa powstał z rozkładu szczątków organizmów i dlatego najczęściej surowce te są obecne w złożu jednocześnie. Samodzielnie gaz występuje w naturalnych podziemnych zbiornikach.
Największe pokłady konwencjonalnie wydobywanego gazu ziemnego znajdują się w Rosji (półwysep Jamał, Sztokman na szelfie Morza Barentsa, Sachalin na Morzu Ochockim) i na Bliskim Wschodzie (Południowy Pars pod dnem Zatoki Perskiej). Wspomnieć warto o Turkmenistanie, którego złoża (Południowy Jolotan, Jaszlar) według wstępnych analiz mogą zawierać ok. 26 bln m.sześc.
Postęp w dziedzinie poszukiwań geologicznych powoduje, że mimo konsumpcji (3,17 bln m.sześc. w 2010) potwierdzone zasoby rosną. Obecnie ocenia się je na 187 bln m.sześc.Osobno szacowane są zasoby gazu ze źródeł niekonwencjonalnych. Zaczęły one być brane pod uwagę wraz z rozwojem technik wydobywczych. Przodują w tej dziedzinie firmy amerykańskie, które zaczęły rozglądać się za obiecującymi złożami w innych częściach świata. Nie są one wliczane do wyliczania wskaźnika R/P (reserves-to-production - określa wielkość zasobów w stosunku do rocznego wydobycia) ze względu na większą niepewność dotyczącą możliwości ich pozyskania.
Gaz ziemny trafia na powierzchnię poprzez odwierty, ale w zależności od rodzaju odkrytego złoża różnice w zastosowanej technologii bywają znaczące. W konwencjonalnych metodach ciśnienie panujące w złożu na ogół wystarcza do wypchnięcia surowca na powierzchnię, choć z czasem ulega ono obniżeniu. Dla podtrzymania ciśnienia można zwrotnie tłoczyć dwutlenek węgla. Do metod niekonwencjonalnych zalicza się pozyskiwanie gazu ziemnego z pokładów skalnych (tight gas), łupków (shale gas) i węgla (coalbed methane). W tych środowiskach gaz jest rozproszony i klasyczny odwiert nie sprawdzi się. Opanowanie i usprawnienie technik odwiertów poziomych (nawet do 1,5 km) i szczelinowania (rozkruszanie skał) hydraulicznego przyczyniło się do przełomu. Po wydobyciu gaz uszlachetnia się poprzez eliminację z jego składu cząstek stałych, pary wodnej, związków siarki i innych substancji niepożądanych.
Globalny rynek i konsumpcjaW 2010 światowa produkcja gazu wyniosła 3193 mld m.sześc przewyższając konsumpcję w tym okresie o 24 mld m.sześc. W stosunku do roku 1970 to trzykrotny wzrost zużycia, a porównując z rokiem 1980 dwukrotny. Jednak rozwój gazownictwa nastąpił dopiero po II Wojnie Światowej, gdy znaczący postęp w metalurgii przyczynił się do obniżki cen wyrobów stalowych. Potencjał wytwórczy rozpędzonego wojną przemysłu zaczął pracować dla sektora cywilnego, a budowane gazociągi pozwoliły transportować paliwo, które dotychczas było dla nafciarzy problemem: "Zła wiadomość: nie trafiliśmy na ropę. Dobra wiadomość: nie ma gazu".
Europa w porównaniu z innymi kontynentami jest mało zasobna w ropę oraz gaz i stopniowe odchodzenie energetyki od węgla na rzecz gazu ziemnego nastąpiło w latach 70-tych wraz z odkryciami na szelfie Morza Północnego i po wybudowaniu magistrali gazowej z Syberii Zachodniej. Kwestie związane z transportem są głównym powodem znacząco większego zróżnicowania geograficznego cen gazu niż ropy naftowej. Obecnie na rynku amerykańskim wskutek zwiększającej się podaży gazu ze źródeł niekonwencjonalnych w b.r. notowany był on w przedziale 120-175 USD/1000 m.sześc.
Progi rentowności wydobycia z łupków w USA zawierają się w przedziale 85-130 USD/1000 m.sześc. Dla porównania hurtowe dostawy z Rosji do Polski są realizowane przy cenie ok. 400 USD/1000 m.sześc. Średnia europejska jest zbliżona choć niektóre kraje mają uprzywilejowaną pozycję. Niemiecka spółka VNG, która zajmuje się m.in. reeksportem gazu do Polski zapewniła sobie obniżkę wobec 286 USD/1k m.sześc płaconych w 2010 r. Z kolei PGNiG zapowiada, że jeżeli Gazprom nie renegocjuje cen zwróci się do międzynarodowego sądu arbitrażowego. Kontrakt na dostawy gazociągiem jamalskim jest ważny do 2022 r.
Najbardziej urynkowiony wydaje się handel naturalnym gazem skroplonym (LNG). Przy ciśnieniu atmosferycznym metan ulega skropleniu w temp. -160 st.C. 1 m.sześc LNG po rozprężeniu daje 600 m.sześc. gazu ziemnego. W latach 60-tych XX w. zaczęto budować statki zdolne do przewozu takiego ładunku. Gazowce są trudnymi do wykonania jednostkami i odbywa się to w stoczniach tylko 10 krajów. Również morskie terminale do eksportu bądź importu LNG są w niewielu krajach. Rozbudowa infrastruktury LNG może znacząco przyczynić się do zmniejszenia wspomnianych dysproporcji cen w różnych rejonach świata. Terminale LNG w USA jeszcze kilka lat temu były nastawione na import z krajów Zatoki Perskiej.
Najpierw konsumpcja została zbilansowana krajowym wydobyciem, a obecnie trwają przygotowania do rozpoczęcia eksportu. Świadczy o tym choćby podpisany przed kilkoma dniami 20 letni kontrakt na dostawy dla British Gas. Spółka Cheniere ma w tym celu wybudować terminal do eksportu LNG w Luizjanie. Niedawno podano, że bogate zasoby gazu łupkowego odkryto w Meksyku. Jeżeli tani LNG z rejonu Zatoki Meksykańskiej zacznie trafiać na rynek globalny poprawi to pozycję negocjacyjną kupujących. Tym bardziej, że duże ilości taniego w wydobyciu gazu będzie miał wspomniany Turkmenistan. No, ale z tamtego kierunku w grę wchodzi tylko zbudowanie gazociągu.
Pozycja PolskiW 2010 r. krajowe wydobycie wyniosło 4,1 mld m.sześc, a zużycie 14,3 mld m.sześc Wielkość udokumentowanych złóż gazu ziemnego w Polsce to 100 mld m.sześc. Wstępne szacunki gazu łupkowego mówią o 5 bln m.sześć. Jednak nawet jeżeli próbne odwierty pokładów łupkowych potwierdzą ich potencjał, to przemysłowe wydobycie rozpocznie się zapewne po 2016 roku, a kilka lat zajmie uzyskiwanie z tego źródła istotnych ilości paliwa. W obecnej dekadzie duży wpływ poziom cen ustalanych z Gazpromem może mieć sytuacja na rynku LNG.
Gazoport w Świnoujściu ze zdolnością przeładunkową 5 mld m.sześc (z możliwością zwiększenia do 7,5 mld m.sześc) ma być oddany do użytku w 2014 r. PGNiG podpisało z firmą Qatargas umowę na dostawy gazu LNG właśnie od 2014 r. Jest również koncepcja budowy terminalu pływającego na Zatoce Gdańskiej (LNG, CNG), który byłby połączony z podziemnymi zbiornikami gazu zaplanowanymi w gminie Kosakowie. 10 komór (kawern) ma powstać przez wypłukanie soli z podziemnego złoża. Podobne magazyny istnieją już m.in. w Mogilnie i Wierzchowicach. Gromadzony w magazynach gaz ziemny stanowi rezerwę strategiczną i pokrywa niedobory występujące zimą. W miesiącach letnich nadwyżki gazu magazynowane są pod ziemią. Docelowo (do 2015 r.) pojemność zbiorników ma wzrosnąć z obecnych 1,8 mld do 3 mld m.sześc.
Analitycy prognozują zwiększanie zapotrzebowania ze strony krajów rozwijających się (głównie Indii i Chin) oraz sektora energetycznego (pakiety klimatyczne, awersja do energii jądrowej po Fukushimie). Nakłady inwestycyjne i postęp w dziedzinie wydobycia świadczy o realizacji tego scenariusza. Gaz ziemny będzie coraz istotniejszym paliwem. Może i Polska będzie na tym korzystać.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy