• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Kiedy nowe okręty podwodne dla MW? Tego nikt dokładnie nie wie

Robert Kiewlicz
28 czerwca 2018 (artykuł sprzed 5 lat) 
  • W służbie, prawdopodobnie jeszcze przez kilkanaście miesięcy, pozostaną dwa okręty typu Kobben - ORP "Bielik" i ORP "Sęp". Najmłodszy polski okręt podwodny ORP "Orzeł" (na zdjęciu) jest od dłuższego czasu w remoncie.
  • ORP "Bielik" został zwodowany w 1967 roku w niemieckiej stoczni Nordseewerke, gdzie był budowana na zamówienie Norwegii. Do służby w norweskiej marynarce wojennej wszedł w roku 1967 jako HNoMS "Svenner", a po wycofaniu ze służby w roku 2001, okręt został przekazany polskiej Marynarce Wojennej.
  • ORP Sęp został zbudowany w RFN. W roku 1966 wszedł do służby w Marynarce Norweskiej jako HNoMS Skolpen. Wycofany ze służby w 2001 został przekazany do Polski w 2002 roku.

Program Orka, czyli pozyskanie nowoczesnych okrętów podwodnych dla Marynarki Wojennej RP, jest priorytetowy, ważny a rozmowy z potencjalnymi producentami są już na finalnym etapie. Takie zapewnieni słyszymy od lat. Ostatnio padły one z ust szefa resortu obrony - Mariusza Błaszczaka. Choć resort zapewnia, że robi wszystko co w jego mocy nie zmienia to faktu, że obecnie w służbie są jedynie dwa okręty typu Kobben, zbudowane w latach 60. XX wieku oraz młodszy od nich o dwie dekady ORP "Orzeł", który po pożarze jest cały czas w remoncie.


Czy Marynarka Wojenna RP doczeka się nowych okrętów podwodnych?


- Polska Marynarka Wojenna wymaga modernizacji sprzętowej. To jest proces, który jest realizowany dopiero teraz dlatego, że nasi poprzednicy nie dopełnili swoich obowiązków. Wyprodukowanie okrętu podwodnego zajmuje od 5 do 7 lat. A więc te decyzje powinny zostać podjęte w roku 2011 - mówił Mariusz Błaszczak, minister obrony narodowej podczas święta Marynarki Wojennej. - My jesteśmy w fazie finalnej podejmowania decyzji. Rozmawiam z naszymi partnerami. W ostatni piątek prowadziłem rozmowę z jednym z nich. Podobne rozmowy odbyły się w poprzednim tygodniu. Zbliżamy się do finału.
Minister dodał, że zrobi wszystko, żeby jak najszybciej polska Marynarka Wojenna dysponowała jak najlepszym sprzętem.

- Sprzętem takim, który daje gwarancje bezpieczeństwa. Marynarka Wojenna jest ważna dla niepodległości Polski, ważna dla zapewnienia bezpieczeństwa Polsce i Polakom - stwierdził minister Bałszczak.
Problem w tym, że takie zapewnienia słyszymy już od lat. Sprawa dotycząca budowy okrętów podwodnych nadal jednak stoi w miejscu. Program Orka zakłada pozyskanie przynajmniej trzech nowych okrętów podwodnych.

Rozpatrywane są oferty trzech potencjalnych wykonawców:
  • okręt typu Scorpene firmy Nval Group wraz pociskami manewrującymi typu NCM firmy MBDA (Francja),
  • okręt typu 212CD firmy Thyssen Krupp Marine Systems
  • okręt typu A26 firmy Saab Kockums

  • Francuski koncern zbrojeniowy DCNS jest producentem okrętów typu Scorpene i Andrasta. Andrasta to nowy okręt podwodny, przystosowany do działania na wodach przybrzeżnych. Scorpeny są średniej wielkości dwupokładowymi okrętami podwodnymi z konwencjonalnym napędem.
  • Niemiecki koncern ThyssenKrupp Marine Systems specjalizuje się w budowie okrętów typu U212-A i U214-A. U212 to okręty o napędzie hybrydowym opartym na bateriach akumulatorowych oraz systemie ogniw paliwowych.
  • Szwedzka stocznia Kockums jest autorem projektu okrętu podwodnego typu A26. To nowej generacji okręty podwodne z napędem diesel-elektrycznym z systemem AIP (air independent propulsion) opartym na silniku Stirlinga. Jednym z podstawowych założeń konstrukcyjnych okrętów mają być bardzo wysokie właściwości stealth, co ma im zapewnić praktyczną niewykrywalność w morzu.

Według najnowszych informacji jednostki te mają się pojawić po 2022 roku w ramach nowego programu modernizacji technicznej sił zbrojnych na lata 2017-2026. Program ten miał być gotowy już dwa lata temu. Do dnia dzisiejszego nie został jednak ogłoszony.

Jak zapewnił podczas targów Balt Military Expo, Michał Jach - przewodniczący sejmowej Komisji Obrony Narodowej, instytucje decyzyjne są pełne determinacji aby program ten ogłosić.

- Jest duża determinacja instytucji decyzyjnych, czyli Ministerstwa Obrony Narodowej, w zakresie realizacji programu Orka. Dla mnie niezwykle istotne jest, że minister Błaszczk podtrzymuje taką postawę. Kiedy poznamy szczegóły realizacji programu tego nikt dokładnie nie powie. Jednak wkrótce i to w stosunkowo niedługim czasie zostanie ogłoszony program modernizacji technicznej sił zbrojnych gdzie program Orka jest zaliczany do priorytetów - stwierdził poseł Jach. - Kiedy to się stanie to trudno powiedzieć, ale tak złożone programy modernizacyjne mają długi okres przygotowania do realizacji podpisania kontraktu. Nie tylko w Polsce tak się dzieje, że to wymaga długiego okresu czasu.
Flota okrętów podwodnych MW RP jest bardzo uboga. Na początku czerwca 2018 roku wycofany ze służby została ORP "Sokół". Natomiast w grudniu 2017 roku służbę zakończył ORP "Kondor".

W służbie, prawdopodobnie jeszcze przez kilkanaście miesięcy, pozostaną dwa okręty typu Kobben - ORP "Bielik" i ORP "Sęp". Najmłodszy polski okręt podwodny klasy Kilo - ORP "Orzeł" jest od dłuższego czasu w remoncie. We wrześniu doszło na nim do pożaru. Według wojskowej komisji badającej jego przyczyny, doszło do niego bez udziału załogi. Na razie nie wiadomo kiedy wróci do służby.

Ostatnie opuszczenie bandery na ORP "Sokół"



Okręt podwodny ORP "Kondor" został wycofany ze służby

Opinie (174)

  • (3)

    Nowe nowe czy nowe zezłomowane przez jakieś sojusznicze państwo tak jak w przypadku kobbenów?

    • 69 1

    • Pic na wodę, fotomontaż. Ani nowe nowe, ani nowe zezłomowane...

      Szef MON - Mariusz Błaszczak, zamiast modernizować naszą armię, woli wynająć amerykańskie wojsko za jedyne 7,5 mld zł na początek i co najmniej miliard zł rocznie... A co tam? Jesteśmy przecież tak bogatym krajem, że możemy Jankesom zafundować wakacje w Polsce na nasz koszt, a to że w razie "W" Jankesi s3.14eprzą z tego poligonu atomowego pierwsi? Oj tam, oj tam.

      • 17 0

    • polska MW nie pootrzebuje okrętów podwodnych (1)

      Polska nie istnieje na morzach i oceanach >>> nie potrzebuje MW.
      Obronę brzegu zapewni obrona rakietowa

      • 9 9

      • bzdura

        • 3 1

  • Co za pytanie... (16)

    Na pewno nie za rządów pis. pis to może kupić co najwyżej łódkę i wiosła albo dmuchany materac.

    • 117 24

    • Za PO to zlodzieje z WSI kupiliby 5 okretow..i ukrecili przy okazji 5 milardow euro (6)

      dziekujemy za takie zlodziejskie panstwo teoretyczne

      • 12 43

      • (2)

        PiS ukręcił więcej anie kupił nic. Można przebić PO? Można i trzeba, bo teraz k**** MY!

        • 44 6

        • ukręcił dużo mniej, natomiast rozdaje więcej (1)

          • 1 3

          • Ukręcił tyle samo

            A rozdaje pieniądze, które były na inwestycje.

            • 4 0

      • 3 lata władzy absolutnej, a wy wciąż tylko, że dżuma lepsza od cholery. won!

        • 28 5

      • A bo za peło... to to i tamto (1)

        A za PiS to już w ogóle nic poza nagrodami i stanowiskami

        • 22 3

        • #rodzinanaswoim

          • 16 0

    • Macierewicz, który uwalił przetargi, uwalił śmigłowce dla MW, (7)

      uwalił Karakale i nadal urzęduje w MON, chociaż od dawna nie jest ministrem. DojnaZmiana przyspawała się do koryta i łatwo nie odpuści.

      • 38 1

      • Co ty gadasz? (1)

        Przecież Anton Maciarenko zakupił różańce taktyczne dalekiego zasięgu i kropidła międzykontynentalne z głowicami wodoświęconymi o_O

        • 35 0

        • Antoni zakupił 50000 hełmów wzór 67, całkowicie bezużytecznych.

          Poza tym wypompowuje pieniądze z armii do kopalni, żeby nabić sztucznie 2% pkb na wojsko...

          • 6 1

      • Caracale są zbyt drogie w serwisowaniu dla Francji... (4)

        Która to posiada ich tylko 21 sztuk...
        Macierewicz dobrze zrobił, że te śmigłowce olał. I dobrze robi nie kupując okrętów podwodnych, bo broń plot i ppanc ma dla nas większe znaczenie.
        Ew. wojna z ruskimi będzie lądową, a na morzach jeszcze nic nam nie grozi.
        Głupotą byłoby kupować nowe podwodne czy fregaty gdy nie mamy odpowiednio wyposażonych wojsk lądowych.

        • 4 17

        • Ja bym polecił doczytać o Caracalach coś więcej niż pasek w TVPiS info..

          • 20 2

        • Jak Rosja nas napadnie, to żadna armia nie pomoże. (2)

          Wojska lądowe artyleria zmiecie w 30s i tyle z trepów zostanie...

          A caracale się psują we Francji, bo latają na pustyni, zobacz, jak w takich warunkach sprawują się inne helikoptery.

          • 5 3

          • Ale to nie chodzi o psucie się i koszt serwisowania (co bzdurnie powtarzają zwolennicy PiS).. (1)

            ..tylko o biurokrację we Francji, przez ktorą serwisowanie Caracali mija się z celem. Ale tego się nie dowiesz z propagandowej telewizji.

            • 4 2

            • chłopie przy serwisowaniu wszystkiego co lata jest ogromna biurokracja

              chodzi o bezpieczeństwo. To przypadłość całego lotnictwa a nie Francji. Producent ustala co ma być i jak serwisowane. Sama Francja jako kraj nie ustala zasad.

              • 1 0

    • Jasne dmuchany materac...

      ale rzad Platformy pelen fachowcow z SLD i PSLgbt z pewnoscia rzuci sie na najnowsza wersje plywajacych i latajacych pancernych wrot od stodoly (patentu slawnego Bredzislawa)

      • 0 0

  • (1)

    Śmiech i drwina. Dziś mamy tylko MW, kiedyś może będą też okręty. Ale czuję że tak będą jak już są , miały być "jutro, pojutrze, za tydzień" - śmigłowce. A za słowa prawdy lecą głowy dowódców w MW. Władza krytyki nie znosi ? Prawda boli? Czyli co - jeśli Polak poleci na drzwiach od stodoły to dlaczego nie ma w dziurawą wanną nie pływać ?

    • 77 5

    • sprawa jest jasna, nie tak dawne wielkie manewry obronne z różańcami na granicach

      musiały wykazać ogromną skuteczność tego typu obrony przed najazdami obcych nacji, ministerstwo uznało że bezcelowe jest kupowanie drogiego sprzętu, skoro taki sam efekt da się wymodlić. Na wypadek wojny nuklearnej mamy podpisane pakty z baszoborą.

      • 13 0

  • Jasne...łodzie podwodne (3)

    Rząd nie jest w stanie kupić śmigłowców a wymagacie łodzi podwodnych?

    • 89 5

    • Jak już to okrętów (2)

      nie ma takiego określenia jak łódź podwodna

      • 4 2

      • a żółta łódź podwodna? (1)

        • 7 2

        • To już jest wrak jak już to okręt podwodny.

          • 1 0

  • To chyba SeaWolf od Action Mana :D

    • 18 2

  • Gdynia upada na naszych oczach i nie pomoże nawet romans szczurka z pisem. (2)

    • 46 14

    • (1)

      Jak byś nie widział to szczur przytula się z PO od dłuższego czasu....

      • 6 17

      • to horągiewka która zmienia upodobania w zależności od nastrojów w kraju

        • 8 4

  • A Macierewicz tyle mówił o nowych zakupach. (4)

    I co Wy na to PiS'owcy? Rządzicie już 3 lata, a PO nadal jest wymówką na wszystko?

    • 96 12

    • Nie ważne. Oni wierzą w przekaz dnia.
      Wczoraj się nie liczy, nie ważne ile kłamstw i głupot dojdzie, trzeba wierzyć partii. PiS da!!

      • 27 2

    • ważne, że ani kroku wstecz nie robią, jak z IPN

      • 22 1

    • Wina Tuska!

      • 15 0

    • A PO rządzilo 8 i co i g... wno

      • 1 0

  • orp antoni i orp jarosław (4)

    • 65 6

    • Słabe te nazwy ale na pewno lepsze takie niż

      orp donek i orp bul

      • 5 17

    • albo ORP Mariusz, chociaż sądząc po postępach pisu w zakupie okrętów i śmigłowców bardziej pasuje ORP Niezłomny

      • 8 0

    • ORP Misiewicz i ORP Janniger.

      • 12 0

    • A flagowy

      ORP Tadeusz

      • 10 0

  • Macie nowe pomniki, to po co wam okręty? (6)

    A poza tym Jezus został Królem Polski i nikt nam już nie podskoczy.
    Lepiej zainwestować w nowe muzeum Ojca Dyrektora.

    • 94 6

    • (1)

      no tak, mieliśmy króla Francuza, Szweda, Litwina, Siedmiogrodzianina, Sasa... a teraz mamy króla Żyda.

      • 15 1

      • czy Jezus

        wyraził zgodę?

        • 0 0

    • W Rumi (na pasie w stronę Gdyni) wisi wielki baner... (3)

      Ze zdjęciem Jezusa i napisem "Jezus Chrystus Jest Królem Polski", "Panie Tyś Królem naszej ojczyzny i każdego z nas!"

      • 10 1

      • To kociaki wieszają te cuda.

        • 3 1

      • Nie może być! Toż to wstyd dla miasta!

        • 0 0

      • w jaki sposób załatwiono zgodę

        na ustawienie?

        • 0 0

  • (40)

    W dzisiejszych czasach okręt podwodny na Bałtyku to przeszłość.
    Tylko samoloty (ewentualnie śmigłowce), uzbrojone w rakiety do zwalczania okrętów.

    Bałtyk na wysokości Polski ma 180km szerokości. F-16 na pełnej prędkości potrzebuje 4.5 minuty żeby przelecieć go w poprzek i potencjalnie zaatakować każdy nawodny cel za pomocą rakiet powietrze-woda.

    • 32 42

    • Okręty mają służyć w NATO, a nie tylko na Bałtyku. (2)

      • 17 8

      • nie, obiektem naszego zainteresowania są okręty typowo dla naszego akwenu

        o małym zasięgu

        • 2 0

      • Skoro piszesz takie bzdury, to może powinniśmy kupić też lotniskowiec?!

        • 0 0

    • eiew

      Kiedy, wystarczy zapytać ministra wojny, on wie i chętni powie.

      • 8 0

    • Każdy cel nawodny może z kolei zlikwidować f-16 za pomocą rakiet woda-powietrze. (9)

      Poza tym, wystarczy system obrony przeciwrakietowej, jak amerykański Phalanx i możesz w statek cały dzień naparzać w statek rakietami bez skutku :)

      • 14 3

      • wszystkie te systemy są świetne na papierze i w testach (5)

        a w prawdziwej walce to bywa różnie
        humvee czy abrams są świetne a jednak załogi same sztukują dodatkowe opancerzenia co można obejrzeć na zdjęciach z Afganistanu

        • 6 2

        • Afganistan nie ma dziesiątek kilometrów otwartej przestrzeni dookoła celu (4)

          Na której atakujących widać, jak na dłoni.
          Co innego morze...

          • 3 1

          • no dobrze, ale jaki zagraża nam przeciwnik byśmy obawiali się ataku od morza ? (3)

            • 3 0

            • A jaki zagraża nam przeciwnik, żebyśmy obawiali się sataku od lądu? (1)

              Litwa, Niemcy, Czechy i Słowacja w NATO.
              Ukraina nie istnieje praktycznie.

              Jak nas napadnie Białoruś, to razem z Rosją, a wtedy możemy się obawiać ataku nawet z kosmosu...

              • 2 0

              • nie nawet ale przede wszystkim z kosmosu

                i to w pierwszej kolejności - rakiety balistyczne

                • 3 0

            • Rosja, jak nam zakręci kurek

              Okręty zabezpieczą morskie dostawy ropy czy gazu i jesteśmy w czarnej d... Okręt podwodny byłby dla nich sporym problemem. Te z napędem AIP są praktycznie niewykrywalne (dużo trudniej niż o napędzie atomowym bo te z kolei muszą cały czas chłodzić reaktor).

              • 1 1

      • nie każdy, rakiety da się wykryć, F16 z resztą też (2)

        okręt podwodny jest dużo trudniejszy do wykrycia

        • 1 1

        • (1)

          Co nam po ukrytym okręciku, skoro w tym czasie Polska już będzie pokonana przez najeźdźcę?

          • 1 0

          • Ukryty, a działa.

            I dlatego Polski plynnie nie zajmą - przynajmniej nie bez sporych problemów i kosztów.

            • 0 0

    • (18)

      Tylko, że potencjalny przeciwnik (podpowiem: kraj na literkę R) ma na tyle skuteczny system obrony przeciwlotniczej, że żaden z naszych F-16 żadnemu celowi krzywdy nad Bałtykiem nie zrobi. Natomiast mały lub średni okręt podwodny, w takim akwenie jak Bałtyk, może trochę szumu narobić. Jeśli jeszcze będzie miał pociski manewrujące o znacznym zasięgu, to nawet więcej niż trochę.

      • 11 8

      • w czasie kampanii wrześniowej mieliśmy więcej op i jakie były ich osiągnięcia? (8)

        • 7 4

        • W czasie kampanii wrześniowej łodzie podwodne musiały się wynurzać do ataku... (7)

          • 2 6

          • to nieprawda (6)

            bardziej zawiodła taktyka i brak łączności
            tak czy inaczej żadnych osiągnięć, a to była w porównaniu z obecną, znacznie nowocześniejsza flota

            • 6 0

            • Jakim cudem była nowocześniejsza? (5)

              Mamy pływające złomy, fakt, ale mają po 40-50 lat, nie 80...

              • 0 4

              • była w porównaniu z obecną (4)

                czyli w swoim czasie
                to takie trudne?
                poszukaj ile lat miały te okręty w 1939

                • 2 2

              • Bardziej trudne jest wysłowienie się z Twojej strony :) (3)

                Porównanie z obecną, znaczy, nie zgadniesz, porównanie z obecną, która jest nowocześniejsza...

                • 0 0

              • nie rozumiesz o co chodzi przedmówcy (2)

                porównując rok 1939 i wyposażenie armii w tamtych czasach do innych armii, oraz porównując dzisiejsze wyposażenia armii do innych armii w dzisiejszych czasach to jesteśmy głęboko w zadzie

                • 1 0

              • Rozumiem, o co mu chodzi. (1)

                Pokazuję też, że napisał zupełnie co innego, niż miał na myśli.

                Szczególnie, że pyta, czy to takie trudne zinterpretować jego wypowiedź tak jak pomyślał, nie tak, jak napisał.

                • 0 0

              • widzisz tam słowo BYŁA ???

                • 0 0

      • ale ... (1)

        pare rakietek za ogromne pieniądze rosje na łopatki nie polozy, więcej nigdy nie zostaną uzyte ze wzgledow politycznych. Możemy bronic się jedynie w strefie przygranicznej i na naszym terytorium, atak typu na" moskwe" to woda na młyn dla ruskich bo beda mieli pretekst do dużej interwecni zachod się wycofa, pare rakietek nic nie zmieni a tylko rozjuszy i ukoi opinie publiczna a zachod jak zawsze czmychnie, no może stany trochę będą konkrerniesze ale tez będą naciska żeby nie draznic wiec te pare rakietek za ogrmna kase w kupnie i utzrymaniu będziemy mogli sobie wsadzić w...

        • 2 0

        • kanapowi generałowie

          idź do mon lepiej, taki talent strategiczny się marnuje!

          • 0 0

      • "...potencjalny przeciwnik (podpowiem : kraj na literkę R)..." (5)

        Ładnie masz łeb wyprany PiSiacką propagandą.. Putin gdyby tylko zechciał, to w 3h by zdobył Polskę. Jak na razie, to USA szczuje na Rosję budując wokół jej granic kolejne bazy. A wszystko dla tego, że Rosja śpi na ropie, gazie, złocie i diamentach i jako jedyny kraj spłaciła zadłużenie w Banku Światowym. A ty dalej łykaj propagandę jaki to Putin zły i niedobry i tylko czycha żeby zaatakować Polskę.. Wakacje Jankesów w naszym kraju kosztowały nas już 7,5 mld zł i bedą kosztować miliard zł rocznie. #wstajemy z kolan.

        • 5 3

        • ten co się nałykał propagandy tyle że już białe uznaje za czarne, a czarne za białe (1)

          będzie innych pouczał o łykaniu propagadandy? kolego od putina paszoł won!

          • 1 1

          • Ale to twój żuliborski guru z kłakami w nosie twierdził..

            Cyt. "Nikt nam nie wmówi, że czarne jest czarne!".

            • 1 0

        • "Chcesz mieć pokój szykuj się do wojny" - uniwersalna prawda (2)

          nie chodzi o Putina dziś, tylko o sytuację polityczną w regionie za kilka lat. Tak poza tym atak na dany kraj ma zawsze jakiś próg opłacalności i nawet Putin nie wysłałby całej swojej armii tutaj żeby nas rozbić w 3 dni. Gdybyśmy zmodernizowali naszą armię to biorąc pod uwagę powyższe i to że do ataku potrzeba średnio 3 razy większych środków niż do obrony dalibyśmy radę atak odeprzeć. Ale to wymaga środków.

          • 1 0

          • Rosja przeznacza równowartość połowy budżetu Polski na armię. (1)

            Jakoś nie widzę opcji, żebyśmy wycisnęli chociaż 1/3 tego...

            • 1 0

            • oni przeznaczają 70 miliardów dolców, my 10

              Na taki hipotetyczny atak nie opłacałoby im się ani politycznie ani społecznie angażować nawet 10% ich konwencjonalnych zasobów. Bo niby po co?. Taki atak da się odeprzeć.

              • 0 1

      • Takich rakiet manewrujących powinno być tyle i o takim zasięgu, żeby faktycznie stanowiły zagrożenie dla przeciwnika. Taka ilość może być tylko na lądzie. Poza tym, rakieta manewrująca sama nie znajdzie skutecznej drogi do celu, o ile w ogóle zna ten cel. Do tego potrzebne są odpowiednie mapy cyfrowe terenu nad którym ma lecieć. Zapytaj się, skąd będziemy posiadać takie mapy? Może Rosjanie, jako potencjalni agresorzy, dadzą je nam w prezencie?

        • 0 0

    • (2)

      Gadasz bzdury, czy 50 szt. F-16 będzie w stanie obronić obszar całej Polski i do tego cały obszar Bałtyku. Puknij się w swój daszek.

      • 5 2

      • Za jeden mały okręt podwodny można kupić co najmniej dziesięć nowych F16.

        • 0 0

      • Jeśli odpuścimy sobie niepotrzebna na Bałtyku marynarkę to dokupi się samolotów albo rakiet

        • 0 0

    • bardzo celne !!!!

      popieram

      • 4 1

    • Też tak uważam. Polska powinna mieć jedynie straż obrony wybrzeża a kasę zaoszczędzona na marynarce zainwestować w rakiety.

      • 0 1

    • "Bałtyk na wysokości Polski ma 180km szerokości"

      w którym miejscu?

      • 0 0

    • Mój Wojtek też

      • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Ludzie biznesu

Katarzyna Dobrzyniecka

Ekonomista, Absolwent Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego Od ponad 10 lat Dyrektor...

Najczęściej czytane